Εργασία σε Περιορισμένους Χώρους

Εισαγωγή

Με την είσοδο και εργασία σε περιορισμένους χώρους δημιουργούνται κίνδυνοι ικανοί να προκαλέσουν σωματικό τραυματισμό, ασθένεια, ή ακόμη και θάνατο στον εργαζόμενο. Τα ατυχήματα ανάμεσα στους εργαζόμενους συμβαίνουν διότι αυτοί δεν αντιλαμβάνονται ότι κάθε περιορισμένος χώρος εργασίας είναι και ένας ενδεχόμενος κίνδυνος. Πριν από κάθε εργασία σε περιορισμένο χώρο πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι υπάρχουν οι κίνδυνοι έκρηξης, δηλητηρίασης, ασφυξίας ή και συνδυασμός των προαναφερομένων.

Ένας τρόπος αντιμετώπισης των κινδύνων σε περιορισμένους χώρους είναι η εισαγωγή αέρα. Πριν την εισαγωγή αέρα σε ένα περιορισμένο χώρο, πρέπει να γίνεται ανάλυση διαφόρων παραγόντων όπως η φύση των μολυντικών και επικίνδυνων αερίων που υπάρχουν, το μέγεθος τους, τον τύπο  εργασίας που θα γίνει, τον αριθμό των ατόμων που συνδέονται με την εργασία αυτή, καθώς και πληροφορίες σχετικά με απαγορευμένες για πρόσβαση περιοχές στο χώρο αυτό. Ο εισαγόμενος αέρας δεν πρέπει να προκαλεί άλλους κινδύνους λόγω επανακυκλοφορίας των μολυντικών και επικίνδυνων αερίων, λανθασμένης τοποθέτησης του συστήματος ή με την αντικατάσταση του φρέσκου αέρα, που περιλαμβάνει περίπου 20,9% οξυγόνο, 78.1% άζωτο, 1% αργό με άλλα αέρια σε πολύ μικρή ποσότητα, με οποιοδήποτε άλλο αέριο. Συχνά-πυκνά οι όροι αέρας και οξυγόνο θεωρούνται λανθασμένα συνώνυμοι. Αυτή η εικασία είναι πολύ επικίνδυνη αφού στην περίπτωση που αντί για καθαρό αέρα γίνει εισαγωγή οξυγόνου τότε αυξάνεται η ευφλεκτότητα και ταυτόχρονα ο κίνδυνος πυρκαγιάς ή και έκρηξης.

Κατηγορίες περιορισμένων χώρων

Οι Περιορισμένοι Χώροι μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε αυτούς που έχουν ανοικτή οροφή αλλά είναι σε τέτοιο βάθος που εμποδίζει την ελεύθερη μεταφορά φρέσκου αέρα και σε αυτούς που είναι κλειστοί με πολύ μικρά ανοίγματα για είσοδο. Σε οποιανδήποτε από τις περιπτώσεις ο χώρος μπορεί να περιέχει μηχανολογικό εξοπλισμό με κινούμενα μέρη. Οποιοσδήποτε συνδυασμός αυτών των παραμέτρων θα μεταβάλει την φύση των κινδύνων που εμπερικλείονται. Λάκκοι αλλαγής λιπαντικών, συνεργεία αυτοκινήτων και ορισμένες αποθηκευτικές δεξαμενές μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε αυτούς τους χώρους με ανοικτή οροφή που συνήθως δεν έχουν κινούμενα μέρη. Ωστόσο αέρια τα οποία είναι βαρύτερα από τον αέρα (βουτάνιο, προπάνιο και άλλοι υδρογονάνθρακες) παραμένουν στα κοιλώματα και ρέουν σε χαμηλά σημεία όπου και είναι δύσκολη η απομάκρυνση τους.

Δεξαμενές νερού με ανοικτή οροφή οι οποίες φαινομενικά είναι ακίνδυνες, μπορεί να αναπτύξουν τοξικές ατμόσφαιρες όπως υδρόθειο από την εξάτμιση μολυσμένου νερού. Επομένως τα αέρια αυτά (βαρύτερα από τον αέρα) χρήζουν άμεσης προσοχής στην περίπτωση που σχεδιάζεται είσοδος σε τέτοιο χώρο. Άλλοι κίνδυνοι μπορούν να αναπτυχθούν από την ίδια την εργασία στον περιορισμένο

χώρο ή λόγω διαβρωτικών καταλοίπων τα οποία μπορούν να επιταχύνουν την αποσύνθεση στηριγμάτων ικριωμάτων και ηλεκτρικών συσκευών.

Περιορισμένοι χώροι όπως υπόνομοι, ντεπόζιτα, σιλό, υπόγειοι θάλαμοι και διαμερίσματα πλοίων έχουν περιορισμένες εισόδους. Τα προβλήματα σε αυτούς τους χώρους είναι παρόμοια με τα προβλήματα που συναντούμε στους περιορισμένους χώρους αυτούς που έχουν ανοικτή οροφή.

Ωστόσο η περιορισμένη είσοδος σε αυτούς τους χώρους αυξάνει τον κίνδυνο τραυματισμού. Αέρια τα οποία είναι βαρύτερα από τον αέρα, όπως διοξείδιο του άνθρακα και προπάνιο, μπορεί να απλωθούν στον πυθμένα ενός ντεπόζιτου ή ενός υπόγειου θαλάμου και να παραμείνουν εκεί για ώρες ή και μέρες μετά που θα ανοιχτούν οι χώροι αυτοί. Επειδή μερικά αέρια είναι άοσμα ο κίνδυνος μπορεί να παραβλεφτεί με θανάσιμες συνέπειες. Αέρια τα οποία είναι ελαφρύτερα από τον αέρα μπορεί και πάλι να εγκλωβιστούν σε περιορισμένους χώρους ειδικά σε εκείνους όπου η είσοδος γίνεται είτε από το πλάι είτε από το κάτω μέρος.

Οι κίνδυνοι σε περιορισμένους χώρους είναι ανάλογοι με:

Το υλικό που αποθηκεύεται ή χρησιμοποιείται στον περιορισμένο χώρο. Για παράδειγμα υγρός ενεργοποιημένος άνθρακας σε ντεπόζιτο διύλισης απορροφά το οξυγόνο, δημιουργώντας έτσι μια ατμόσφαιρα ανεπαρκή σε οξυγόνο.

Τη δραστηριότητα που γίνεται στο χώρο αυτό, όπως τη ζύμωση μελάσας η οποία δημιουργεί ατμούς αλκοολούχου αιθυλίου μειώνοντας έτσι την ποσότητα οξυγόνου στην ατμόσφαιρα.

Το εξωτερικό περιβάλλον, όπως στην περίπτωση των συστημάτων αποχέτευσης τα οποία μπορεί να επηρεαστούν από παλίρροιες σε ψηλά σημεία, αέρια βαρύτερα από τον αέρα ή μεγάλες ροές νερού.

Ο πιο επικίνδυνος τύπος περιορισμένου χώρου είναι αυτός που συνδυάζει περιορισμένη είσοδο και μηχανικές συσκευές. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να υπάρχουν όλοι οι κίνδυνοι που υπάρχουν στις περιπτώσεις περιορισμένων χώρων με ανοικτή οροφή και περιορισμένων χώρων με μικρή είσοδο μαζί με τους επιπρόσθετους κινδύνους από κινούμενα μέρη.

Οι λέβητες συνήθως έχουν μηχανοκίνητα μέρη, τα οποία εάν δεν απομονωθούν μπορεί άθελα να είναι ενεργά μετά την είσοδο στους λέβητες.

Μηχανήματα σαν αυτά μπορεί να έχουν επίσης και άλλους φυσικούς κινδύνους οι οποίοι ίσως να περιπλέξουν ακόμη περισσότερο την είσοδο και έξοδο από τους χώρους αυτούς.

Λόγοι εισαγωγής σε περιορισμένους χώρους

Η είσοδος σε περιορισμένους χώρους ως μέρος μιας βιομηχανικής δραστηριότητας μπορεί να γίνει για διάφορους λόγους. Συνήθως γίνεται για την πραγματοποίηση μιας απαραίτητης λειτουργίας, όπως επιθεώρηση, επιδιόρθωση, συντήρηση (καθαρισμό η μπογιάντισμα), ή άλλες συναφείς εργασίες η οποίες δεν θα είναι σε συχνή βάση.

Είσοδος σε περιορισμένους χώρους μπορεί να γίνει επίσης κατά το στάδιο μιας καινούριας κατασκευής. Οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι είναι πιο εύκολο να αναγνωριστούν κατά τη φάση αυτή αφού ο χώρος δεν έχει ξαναχρησιμοποιηθεί. Εάν ο χώρος κριθεί ότι πληρεί τα κριτήρια για να κριθεί ως περιορισμένος χώρος, τότε πρέπει να τοποθετηθούν όλες οι απαιτήσεις και κατάλληλα συστήματα εξαερισμού.

Μια από τις πιο δύσκολες περιπτώσεις να ελεγχθεί είναι αυτή της μη εξουσιοδοτημένης εισόδου, ειδικά όταν ο αριθμός των ατόμων που εισέρχονται είναι μεγάλος, όπως συγκολλητές, μπογιατζήδες, ηλεκτρολόγοι κλπ.

Ο τελευταίος και πιο σημαντικός λόγος για είσοδο σε περιορισμένους χώρους είναι σε περίπτωση επείγουσας ανάγκης. Αυτός και όλοι οι άλλοι λόγοι εισόδου πρέπει να προγραμματίζονται αρκετά καλά πριν την πρώτη είσοδο και οι κίνδυνοι πρέπει να αξιολογούνται ενδελεχώς. Το άτομο που βρίσκεται σε αναμονή και όλο το προσωπικό διάσωσης πρέπει να είναι καλοί γνώστες της δομικής κατασκευής του χώρου, των διαδικασιών έκτακτης ανάγκης και των συστημάτων υποστήριξης που πιθανόν να χρειαστούν.

Επικίνδυνες ατμόσφαιρες

Οι επικίνδυνες ατμόσφαιρες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε τέσσερις κατηγορίες. Αυτές είναι:

• Εύφλεκτες

• Τοξικές

• Διαβρωτικές – Ερεθιστικές

• Με κίνδυνο ασφυξίας

Εύφλεκτες

Μια εύφλεκτη ατμόσφαιρα δημιουργείται γενικά από την ύπαρξη περίσσιου οξυγόνου, εξάτμιση εύφλεκτων υγρών, παραπροϊόντα από εργασίες, χημικές αντιδράσεις, συγκεντρώσεις εύφλεκτης σκόνης και από χημικά κατάλοιπα της εσωτερικής επιφάνειας των περιορισμένων χώρων.

Μια ατμόσφαιρα γίνεται εύφλεκτη όταν η αναλογία οξυγόνου και εύφλεκτου υλικού στον αέρα δεν είναι ούτε πολύ πλούσια ούτε πολύ φτωχή για να γίνει ανάφλεξη.

Τα εύφλεκτα αέρια ή εξατμίσεις θα συγκεντρωθούν όταν δεν υπάρχει επαρκής εξαερισμός σε ένα περιορισμένο χώρο. Εύφλεκτα αέρια όπως ακετυλένιο, βουτάνιο, υδρογόνο, μεθάνιο, φυσικά ή τεχνικά κατασκευασμένα αέρια ή εξατμίσεις από υγρούς υδρογονάνθρακες μπορούν να εγκλωβιστούν σε περιορισμένους χώρους, και αφού στις περισσότερες περιπτώσεις είναι βαρύτερα από τον αέρα, θα ψάξουν για χαμηλότερα επίπεδα όπως σε υπονόμους, λάκκους και διαφόρους τύπους ντεπόζιτων και δοχείων. Επίσης εύφλεκτα αέρια τα οποία είναι ελαφρύτερα από τον αέρα μπορεί να μπουν μέσα σε ντεπόζιτα που είναι κλειστά από πάνω και να δημιουργήσουν εκεί μια εύφλεκτη ατμόσφαιρα.

Τα παραπροϊόντα από εργασίες μπορούν να δημιουργήσουν εύφλεκτη ή εκρήξιμη ατμόσφαιρα μέσα σε περιορισμένους χώρους. Συγκεκριμένες εργασίες όπως βάψιμο με πιστολάκι με σπρέι μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση εκρήξιμων αερίων ή εξατμίσεων.

Οι συγκολλήσεις στους χώρους αυτούς είναι και η κύρια αιτία για εκρήξεις.

Οι χημικές αντιδράσεις δημιουργούν εύφλεκτες ατμόσφαιρες οι οποίες προκαλούνται όταν επιφάνειες είτε αρχικά εκτίθενται στην ατμόσφαιρα ή όταν γίνεται ανάμιξη χημικών τα οποία δημιουργούν εύφλεκτα αέρια. Αυτή η περίπτωση γίνεται όταν διαλυμένο θειικό οξύ αντιδρά με το σίδηρο για να δημιουργήσει υδρογόνο ή όταν καρβίδιο του ασβεστίου έρχεται σε επαφή με νερό και δημιουργεί ακετυλένιο. Άλλα παραδείγματα άμεσων χημικών αντιδράσεων οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν

εκρήξεις από μικρές ποσότητες ασταθών μειγμάτων είναι μίγματα μετάλλου-ακετυλενίου, υπεροξείδια και νιτρικός εστέρας. Σε ξηρή μορφή αυτά τα μείγματα έχουν την ιδιότητα να εκρήγνυνται με ένα κτύπημα ή με την έκθεση τους σε υψηλή θερμοκρασία.

Άλλη μια κλάση χημικών αντιδράσεων οι οποίες δημιουργούν εύφλεκτες ατμόσφαιρες δημιουργούνται από αποθέσεις ιζημάτων πυρφόρων ουσιών (άνθρακας, οξείδια του σιδήρου, οξείδια εστέρα θειικού

οξέως, σίδηρο κλπ) τα οποία μπορεί να βρεθούν σε ντεπόζιτα τα οποία χρησιμοποιούνται από την πετροχημική βιομηχανία. Αυτά τα ντεπόζιτα τα οποία περιέχουν εύφλεκτες αποθέσεις θα αναφλεγούν αμέσως μόλις έρθουν σε επαφή με τον αέρα.

Συγκεντρώσεις εύφλεκτης σκόνης βρίσκονται συνήθως κατά την διαδικασία φόρτωσης, εκφόρτωσης και μεταφοράς με ταινία δημητριακών, νιτρικών λιπασμάτων, κονιορτοποιημένα χημικά προϊόντα, και άλλα εύφλεκτα υλικά. Υψηλός στατικός ηλεκτρισμός, ο οποίος δημιουργείται σε σύντομο χρονικό διάστημα σε περιόδους με σχετικά χαμηλή υγρασία (κάτω από 50%) μπορεί να φορτίσει ορισμένα υλικά με επαρκή στατικό ηλεκτρισμό που να δημιουργήσει σπινθήρες και να αναφλέξει μια εύφλεκτη ατμόσφαιρα. Αυτοί οι σπινθήρες μπορεί να δημιουργήσουν έκρηξη σε περιπτώσεις που στην περιοχή υπάρχουν οι κατάλληλες αναλογίες αέρα ή οξυγόνου με σκόνη ή αέρια μίγματα.

Τοξικές

Οι ουσίες οι οποίες μπορεί να θεωρηθούν σαν τοξικές σε περιορισμένους χώρους μπορούν να καλύψουν όλο το φάσμα αερίων, εξατμίσεων και πολύ λεπτής σκόνης στη βιομηχανία. Οι πηγές τοξικών ατμοσφαιρών που συναντούμε μπορεί να δημιουργηθούν από τα ακόλουθα:

• Την γραμμή παραγωγής (π.χ. στην παραγωγή χλωριούχου πολυβινυλίου, χρησιμοποιείται χλωριούχο υδρογόνο όπως και μονομερές χλωριούχο βινύλιο, τα οποία είναι καρκινογόνα).

• Τα αποθηκευμένα προϊόντα [η αφαίρεση αποσυντιθεμένων οργανικών υλικών από ένα ντεπόζιτο μπορεί να ελευθερώσει τοξικές ουσίες, όπως σουφίδιο του υδρογόνου (H2S)]

• Η εργασία που γίνεται στον περιορισμένο χώρο (π.χ. ηλεκτροκολλήσεις και οξυγονοκολλήσεις ή σμυριλιάρισμα σε μέταλλα τα οποία μπορεί να δημιουργήσουν τοξικούς καπνούς)

• Η φορτοεκφόρτωση, σχηματισμός και παραγωγή, μηχανικά ή ανθρώπινα λάθη μπορεί να δημιουργήσουν τοξικά αέρια τα οποία δεν είναι μέρος της κανονικής εργασίας.

Το μονοξείδιο του άνθρακα (CO) είναι _____ένα επικίνδυνο αέριο το οποίο μπορεί να δημιουργηθεί μέσα σε ένα περιορισμένο χώρο. Αυτό το άοσμο, άχρωμο αέριο του οποίου η πυκνότητα είναι σχεδόν όπως του αέρα, δημιουργείται από ατελείς καύσεις οργανικών υλικών όπως ξύλο, κάρβουνο, γκάζι, πετρέλαιο και βενζίνη. Μπορεί να δημιουργηθεί από μικροβιακή αποσύνθεση οργανικής μάζας σε υπονόμους, σιλό και χώρους ζύμωσης. Το CO είναι ένα ύπουλο τοξικό αέριο λόγω των μικρών προειδοποιητικών του ιδιοτήτων. Τα πρώτα στάδια δηλητηρίασης από μονοξείδιο του άνθρακα είναι ναυτία και πονοκέφαλοι. Το CO μπορεί να είναι θανατηφόρο σε συγκεντρώσεις 1000ppm στον αέρα και θεωρείται επικίνδυνο στα 200ppm επειδή δημιουργεί πρόβλημα στην μεταφορά οξυγόνου από το αίμα.

Το CO είναι αρκετά άχρωμο και άοσμο αέριο και για το λόγο αυτό οποιοσδήποτε χώρος δεν έχει ελεγχθεί πρέπει να θεωρείται ύποπτος. Πρέπει πάντως να τονισθεί ότι ακόμη και στην περίπτωση που το όργανο δείξει ότι δεν υπάρχει εκρήξιμη ατμόσφαιρα δεν εξυπακούεται ότι δεν υπάρχει CO. Το μονοξείδιο του άνθρακα πρέπει να ελέγχεται συγκεκριμένα.

Η δημιουργία του CO μπορεί να είναι και ως αποτέλεσμα χημικών αντιδράσεων ή άλλων εργασιών και γι’ αυτό οι θάνατοι από CO δεν περιορίζονται σε ένα συγκεκριμένο τομέα της βιομηχανίας. Υπήρξαν θανατηφόρα ατυχήματα σε μονάδες επεξεργασίας λυμάτων λόγω αποσύνθεσης προϊόντων και έλλειψης αερισμού σε περιορισμένους χώρους. Άλλος ένας χώρος που δημιουργείται μονοξείδιο του άνθρακα σαν προϊόν αποσύνθεσης είναι σε σιλό αποθήκευσης δημητριακών. Σε ένα άλλο τομέα, την βιομηχανία βαφών, τα βερνίκια δημιουργούνται από διάφορα υλικά τα οποία ζεσταίνονται σε καζάνι σε μια ατμόσφαιρα με ευγενή αέρια τα οποία είναι μίγμα μονοξειδίου του άνθρακα και αζώτου.

Μονοξείδιο του άνθρακα μπορεί να δημιουργηθεί και κατά τις συγκολλήσεις καθώς και με την καύση πετρελαίου.

Διαβρωτικές – Ερεθιστικές

Οι ερεθιστικές ή διαβρωτικές ατμόσφαιρες μπορούν να χωριστούν σε κύριες και δευτερεύοντες κατηγορίες. Τα προϊόντα της κύριας κατηγορίας δεν έχουν επιπτώσεις σε όλο το σώμα αλλά περιορίζονται σε επιδερμικούς ερεθισμούς και διαβρωτικές επιπτώσεις. Παραδείγματα προϊόντων αυτών είναι η χλωρίνη, το όζον, το υδροχλωρικό οξύ, το υδροφθόριο, το θειικό οξύ, το διοξείδιο του αζώτου, η αμμωνία και το διοξείδιο του θείου. Ένα δευτερεύον προϊόν είναι αυτό το οποίο μπορεί να προκαλέσει επιδράσεις στο σωματικό σύστημα επιπρόσθετα από τους επιδερμικούς ερεθισμούς.

Παραδείγματα δευτερευόντων προϊόντων περιλαμβάνουν βενζένιο, τετραχλωρίδιο του άνθρακα, χλωριούχο αιθύλιο, τριχλωροαιθάνιο, τριχλωροαιθυλένιο και χλωροπροπάνιο.

Τα ερεθιστικά αέρια διαφέρουν αρκετά στους διάφορους χώρους της βιομηχανίας. Μπορούν να βρεθούν σε μονάδες πλαστικών, στην πετροχημική βιομηχανία, στα βυρσοδεψεία, στις βιομηχανίες ψυκτικών, στη χωματουργική βιομηχανία και σε εξορυκτικές εργασίες.

Η παρατεταμένη έκθεση σε ερεθιστικές ή διαβρωτικές συγκεντρώσεις σε ένα περιορισμένο χώρο μπορεί να προκαλέσουν ελάχιστο ή καθόλου ερεθισμό. Αυτό μπορεί να προκαλέσει την εξασθένιση της ταχύτητας των αντανακλαστικών του εργαζόμενου με αποτέλεσμα ο εργαζόμενος να μην το καταλαβαίνει ότι εκτίθεται σε τοξικές ουσίες.

Με κίνδυνο ασφυξίας

Οι κανονικές συνθήκες ατμόσφαιρας περιλαμβάνουν περίπου 20,9% οξυγόνο, 78.1% άζωτο, 1% αργό με άλλα αέρια σε πολύ μικρή ποσότητα. Η μείωση του οξυγόνου σε ένα περιορισμένο χώρο μπορεί να είναι αποτέλεσμα ή κατανάλωσης του οξυγόνου ή αντικατάστασης του.

Κατανάλωση οξυγόνου συμβαίνει κατά την διάρκεια καύσης εύφλεκτων ουσιών, όπως στην οξυγονοκόλληση, θέρμανση, κοπή μετάλλων με οξυγόνο και συγκόλληση. Μια πιο ήπια κατανάλωση

οξυγόνου συμβαίνει με την δράση βακτηρίων όπως στην διαδικασία της ζύμωσης. Το οξυγόνο μπορεί επίσης να καταναλωθεί κατά την διάρκεια χημικών αντιδράσεων όπως στην δημιουργία σκουριάς στην εκτιθέμενη επιφάνεια ενός περιορισμένου χώρου. Ο αριθμός των ατόμων στον περιορισμένο χώρο καθώς και οι δραστηριότητες του καθενός επηρεάζουν την κατανάλωση του οξυγόνου.

Ένας δεύτερος παράγοντας που συμβάλει στην ανεπάρκεια οξυγόνου είναι η αντικατάσταση του οξυγόνου με άλλο αέριο. Παραδείγματα αερίων που χρησιμοποιούνται για τον εκτοπισμό του αέρα και ως εκ τούτου μείωση του οξυγόνου είναι το ήλιο, αργό και άζωτο. Σε ορισμένες περιπτώσεις διοξείδιο του άνθρακα εκτοπίζει τον αέρα και αυτό μπορεί να γίνει σε υπονόμους, καλάθους αχρήστων, πηγάδια, σήραγγες, βαρέλια ζύμωσης μούστου και σιλό δημητριακών. Επιπρόσθετα με την φυσική δημιουργία αυτών των αερίων ή την χρήση τους σε χημικές διαδικασίες, ορισμένα αέρια χρησιμοποιούνται σαν μέσα εκτοπισμού εύφλεκτων ουσιών για την καταστολή πυρφόρων αντιδράσεων. Αέρια όπως άζωτο, αργό, ήλιο και διοξείδιο του άνθρακα αναφέρονται συχνά ως μη τοξικά αέρια, αλλά έχουν προκαλέσει αρκετούς θανάτους. Η εισαγωγή αζώτου σε περιορισμένους χώρους έχει προκαλέσει περισσότερους θανάτους από ότι το διοξείδιο του άνθρακα. Η ολική αντικατάσταση του οξυγόνου με άζωτο προκαλεί την άμεση λιποθυμία και τον θάνατο. Το διοξείδιο του άνθρακα και το αργό, με συγκεκριμένο ειδικό βάρος μεγαλύτερο του αέρα, μπορεί να επικαθίσει σε ένα ντεπόζιτο ή μια τρύπα υπονόμου και να παραμείνει εκεί για ώρες ή και μέρες μετά το άνοιγμα του. Επειδή αυτά τα αέρια είναι άχρωμα και άοσμα εμπερικλείουν άμεσο κίνδυνο για την υγεία, εκτός αν παρθούν κατάλληλα μέτρα εισαγωγής οξυγόνου ή αέρα.

Η μείωση της περιεκτικότητας του οξυγόνου στον αέρα είναι μια μορφή ασφυξίας. Ενώ είναι επιθυμητό η περιεκτικότητα του οξυγόνου στον αέρα να είναι 21%, ο ανθρώπινος οργανισμός μπορεί να επιβιώσει και με κάποιες αποκλίσεις από τον αριθμό αυτό. Όταν το επίπεδο του οξυγόνου μειωθεί στο 17% τα πρώτα σημάδια υποξίας είναι η μείωση της όρασης το βράδυ η οποία δεν γίνεται αντιληπτή παρά μόνο όταν το οξυγόνο επανέλθει στην κανονική του ποσότητα. Φυσιολογικές επιδράσεις είναι η αύξηση του ρυθμού αναπνοής και ταχυπαλμία. Το 14-16% των επιδράσεων είναι η αύξηση του ρυθμού αναπνοής, ταχυπαλμία, αδυναμία των μυώνων, γρήγορη κόπωση και διακοπτόμενη εισπνοή.

Το 6-10% των επιδράσεων είναι ναυτία, εμετός, ανικανότητα εργασίας και λιποθυμία. Λιγότερο από 6% είναι αναπνοή με σπασμούς, παροξυσμός και θάνατος σε μερικά λεπτά.

Γενικοί κίνδυνοι

Μηχανολογικοί

Εάν στην περίπτωση ενεργοποίησης ηλεκτρικού ή μηχανολογικού εξοπλισμού υπάρχει η πιθανότητα τραυματισμού, κάθε μέρος του εξοπλισμού αυτού πρέπει να απομονωθεί για να αποτρέπεται έτσι η άθελη ενεργοποίηση τους πριν ή κατά την διάρκεια που θα βρίσκονται άτομα στον περιορισμένο χώρο. Η αλληλεπίδραση των κινδύνων που σχετίζονται με ένα περιορισμένο χώρο όπως οι πιθανές εύφλεκτες εξατμίσεις ή η δημιουργία στατικού ηλεκτρισμού λόγω μηχανικού καθαρισμού επηρεάζουν τα μέτρα τα οποία πρέπει να ληφθούν.

Για την αποφυγή διαρροής αερίων και άλλων κινδύνων, οι εργαζόμενοι πρέπει να απομονώνουν εντελώς τον περιορισμένο χώρο που εργάζονται. Για να απομονωθεί εντελώς ένας περιορισμένος χώρος το κλείσιμο των βαλβίδων δεν είναι αρκετό. Όλες οι σωληνώσεις πρέπει να αποσυνδεθούν ή να απομονωθούν με βίδες. Στις περιπτώσεις που εύφλεκτα υγρά ή αναθυμιάσεις ενδέχεται να επαναμολύνουν τον περιορισμένο χώρο τότε πρέπει να ληφθούν άλλα κατάλληλα μέτρα. Οι σωληνώσεις που είναι κλειστές ή αποσυνδεδεμένες πρέπει να ελεγχθούν για τυχόν διαρροές.

Άλλοι τομείς που πρέπει να ελεγχθούν είναι οι βαλβίδες ατμού, σωλήνες πίεσης και σωληνώσεις που μεταφέρουν χημικά. Ένας όχι και τόσο εμφανής κίνδυνος είναι ο κίνδυνος από δοχεία με διπλά τοιχώματα, τα οποία πρέπει να εξετάζονται με προσοχή.

Προβλήματα επικοινωνίας

Η επικοινωνία του εργαζόμενου μέσα σε ένα περιορισμένο χώρο και του ατόμου που βρίσκεται σε επιφυλακή απ’ έξω είναι μέγιστης σημασίας. Εάν ο εργαζόμενος ξαφνικά αισθανθεί αδιαθεσία και δεν είναι σε θέση να επικοινωνήσει με το άτομο που βρίσκεται έξω τότε ο τραυματισμός του εργαζόμενου μπορεί να μετατραπεί σε θάνατο. Συχνά-πυκνά η στάση εργασίας μέσα σε ένα περιορισμένο χώρο είναι τέτοια που δεν επιτρέπει στο άτομο που βρίσκεται απ’ έξω να καταλάβει εάν ο εργαζόμενος είναι αναίσθητος ή όχι. Στις περιπτώσεις που η οπτική επικοινωνία δεν είναι εφικτή με το άτομο που βρίσκεται στον περιορισμένο χώρο τότε πρέπει να υπάρχει ένα σύστημα επικοινωνίας ή ένα σύστημα συναγερμού το οποίο ωστόσο να είναι ασφαλές για χρήση σε εύφλεκτες περιοχές.

Στον περιορισμένο χώρο πρέπει να υπάρχει επίσης κατάλληλος φωτισμός (λάμπα ασφαλείας) ο οποίος να παρέχει επαρκή φωτισμό σύμφωνα με την εκάστοτε νομοθεσία.

Είσοδος και έξοδος

Η είσοδος και έξοδος από τον περιορισμένο χώρο είναι ύψιστης σημασίας και συνδέεται άμεσα με τον ενδεχόμενο κίνδυνο. Το μέγεθος προστασίας που θα ληφθεί και του εξοπλισμού σε ετοιμότητα για να διατηρείται ασφαλισμένος ο χώρος εργασίας εξαρτάται από την είσοδο στον χώρο και από την ενδεχόμενη διάσωση που θα χρειαστεί. Πρέπει να ληφθεί προσοχή: στον τύπο του περιορισμένου χώρου που θα εισέλθει ο εργαζόμενος, στην πρόσβαση της εισόδου, αριθμό και μέγεθος των ανοιγμάτων, στα εμπόδια μέσα στο χώρο, στον αριθμό των ατόμων στο χώρο και τον χρόνο διαφυγής σε περίπτωση πυρκαγιάς ή εισβολής αερίων και στον χρόνο που χρειάζεται για την διάσωση των τραυματισμένων εργαζομένων.

Θερμικές επιδράσεις

Υπάρχουν τέσσερις παράγοντες που επηρεάζουν την ανταλλαγή θερμότητας μεταξύ του ανθρώπου και του περιβάλλοντος.

Αυτοί είναι:

(α) η θερμοκρασία του αέρα,

(β) η ταχύτητα του αέρα,

(γ) η υγρασία που υπάρχει στον αέρα και

(δ) η θερμική ακτινοβολία.

Λόγω της φύσης και του σχεδιασμού

των περισσότέρων περιορισμένων χώρων, η περιεκτικότητα σε υγρασία και η θερμική ακτινοβολία είναι δύσκολο να ελεγχθούν. Όπως αυξάνεται η θερμοκρασία του σώματος σταδιακά οι εργαζόμενοι θα συνεχίσουν να δουλεύουν μέχρι η θερμοκρασία του σώματος να φτάσει περίπου τους 39°C. Όταν το σώμα ξεπεράσει αυτή την θερμοκρασία οι εργαζόμενοι είναι λιγότερο παραγωγικοί, εξαντλούνται από την ζέστη και παθαίνουν θερμοπληξία. Σε ένα παγωμένο περιβάλλον οι φυσικοί μηχανισμοί του σώματος μειώνουν την απώλεια θερμότητας και αυξάνουν την παραγωγή της. Η χειρότερη περίπτωση είναι σε ακραίες καταστάσεις οπόταν η δραστηριότητα περιορίζεται. Πρέπει πάντως να λαμβάνονται μέτρα για αποφυγή κρυοπαγημάτων και γενικά υποθερμίας.

Ατομικά μέτρα προστασίας τόσο για εργασία σε ζεστό όσο και για εργασία σε κρύο περιβάλλον θα προσθέσουν επιπρόσθετο όγκο στον εργαζόμενο και αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη αφού θα περιορίσει τις κινήσεις του εργαζόμενου.

Θόρυβος

Τα προβλήματα θορύβου συνήθως εντείνονται μέσα σε ένα περιορισμένο χώρο λόγω του ότι το εσωτερικό εντός περιορισμένου χώρου αναγκάζει τον θόρυβο να αντανακλάται και έτσι τα επίπεδα θορύβου που δέχεται ο εργαζόμενος είναι πολύ μεγαλύτερα από αυτά σε ανοικτό χώρο. Αυτός ο εντεινόμενος θόρυβος αυξάνει τον κίνδυνο ζημιάς στην ακοή του εργαζόμενου και μπορεί να οδηγήσει σε προσωρινή ή μόνιμη απώλεια ακοής. Θόρυβος μέσα σε ένα περιορισμένο χώρο ο οποίος δεν είναι αρκετά δυνατός για να προκαλέσει βλάβη στην ακοή του εργαζόμενου μπορεί να προκαλέσει διακοπή επικοινωνίας με το άτομο που βρίσκεται σε ετοιμότητα στο εξωτερικό του περιορισμένου χώρου. Εάν οι εργαζόμενοι που βρίσκονται μέσα στον περιορισμένο χώρο δεν μπορούν να ακούν τις οδηγίες ή τα σήματα κινδύνου τότε η πιθανότητα σοβαρών ατυχημάτων αυξάνεται.

Δόνηση

Η δόνηση του σώματος μπορεί να επηρεάσει αρκετά μέρη του σώματος και όργανα αναλόγως των χαρακτηριστικών της δόνησης. Μερική δόνηση του σώματος μπορεί να προκαλέσει τραυματισμούς στα δάκτυλα και στα χέρια και μπορεί να γίνει με σφυριά που λειτουργούν με αέρα και άλλα εργαλεία τα οποία προκαλούν δονήσεις.

Γενικά

Ορισμένοι φυσικοί κίνδυνοι δεν μπορούν να εξαλειφθούν λόγω της φύσης του περιορισμένου χώρου στον οποίο θα γίνει η εργασία. Αυτοί οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων ικριώματα σε περιορισμένους χώρους, υπολείμματα υλικών σε επιφάνειες σε περιορισμένους χώρους και κίνδυνους από οικοδομικές εργασίες μέσα σε περιορισμένους χώρους.

Η χρήση ικριωμάτων σε περιορισμένους χώρους έχει συμβάλει σε αρκετά ατυχήματα τα οποία προκαλούνται από τους εργαζόμενους ή από υλικά που πέφτουν, λανθασμένη χρήση των χειρολαβών ασφαλείας και ανεπάρκεια συντήρησης η οποία θα συνέτεινε στην ασφάλεια του εργαζόμενου. Η επιλογή υλικών για τα ικριώματα που θα χρησιμοποιηθούν εξαρτάται από τον τύπο εργασίας, το ύψος που θα στηρίζεται, την επιφάνεια στην οποία θα τοποθετηθεί το ικρίωμα και τις ουσίες που υπήρχαν προηγουμένως στον περιορισμένο χώρο.

Τα υπολείμματα υλικών σε επιφάνειες μέσα σε ένα περιορισμένο χώρο επαυξάνουν τον κίνδυνο ηλεκτροπληξίας, αντίδρασης μη συμβατών υλικών, απελευθέρωση τοξικών ουσιών και σωματικό τραυματισμό λόγω γλιστρήματος η πεσίματος. Επίσης χωρίς την χρήση προσωπικών μέτρων προστασίας, πιθανόν να υπάρξουν και άλλοι κίνδυνοι οι οποίοι να σχετίζονται με υπολείμματα υλικών σε επιφάνειες μέσα σε ένα περιορισμένο χώρο.

Οι οικοδομικοί κίνδυνοι σε ένα περιορισμένο χώρο, όπως για παράδειγμα διαχωριστικά σε οριζόντια ντεπόζιτα, και δίσκοι σε κατακόρυφους πύργους, υπερυψωμένα οικοδομικά υλικά ή ικριώματα τα οποία χρησιμοποιούνται για συντήρηση εγκυμονούν φυσικούς κινδύνους οι οποίοι αυξάνονται από τον χώρο τον οποίο περιβάλλονται. Ο χειρισμός οικοδομικών κινδύνων πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή για μέγιστη ασφάλεια.

Οι διαδικασίες διάσωσης σε περιορισμένους χώρους πιθανόν να περιλαμβάνουν απόσυρση ενός τραυματισμένου ή αναίσθητου ατόμου. Πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην σχέση μεταξύ της εσωτερικής κατασκευής, της εξόδου και του εργαζόμενου. Εάν ο εργαζόμενος είναι πάνω από το άνοιγμα, το σύστημα πρέπει να περιλαμβάνει διαδικασίες διάσωσης έξω από τον περιορισμένο χώρο, εάν αυτό είναι εφικτό, με τις οποίες ο εργαζόμενος θα απομακρυνθεί χωρίς τραυματισμό.

Νίκος Μεταξάς (Τεχνικός Ασφαλείας)